Daily Current Affairs April 2025- चालू घडामोडी

- एप्रिल ३०, २०२५

Stay updated with daily current affairs from April 2025 for MPSC & UPSC preparation. Get exam-relevant insights, historical context, and structured analysis to boost your knowledge.

1.अलोक जोशी यांची राष्ट्रीय सुरक्षा सल्लागार मंडळाच्या अध्यक्षपदी नियुक्ती
Alok Joshi appointed as Chairman of National Security Advisory Council

मुख्य मुद्दे:

नियुक्ती आणि पार्श्वभूमी

माजी R&AW प्रमुख अलोक जोशी यांची राष्ट्रीय सुरक्षा सल्लागार मंडळ (NSAB) चे अध्यक्ष म्हणून नियुक्ती.
भारताच्या गुप्तचर यंत्रणेत महत्त्वाची भूमिका बजावलेली.

राष्ट्रीय सुरक्षा सल्लागार मंडळ (NSAB)

राष्ट्रीय सुरक्षा विषयक धोरणात्मक शिफारसी देणारी सल्लागार संस्था.
राष्ट्रीय सुरक्षा परिषद (NSC) अंतर्गत कार्यरत.

नव्या NSAB ची रचना

7 सदस्य, संरक्षण, पोलिस, आणि परराष्ट्र सेवेतून निवड.
प्रमुख सदस्य: एअर मार्शल पीएम सिन्हा, लेफ्टनंट जनरल ए के सिंग, रिअर ॲडमिरल मॉंटी खन्ना, IPS अधिकारी राजीव रंजन वर्मा, मनमोहन सिंह आणि IFS अधिकारी बी. वेंकटेश वर्मा.

नियुक्तीची पार्श्वभूमी

पहलगाम दहशतवादी हल्ल्यानंतर (26 नागरिकांचा मृत्यू) भारत-पाकिस्तान तणाव वाढला.
सीमा पार दहशतवादविरोधी कडक धोरणांची गरज निर्माण.

सरकारची भूमिका

पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी सुरक्षा यंत्रणांसाठी कार्यक्षमता वाढवण्यावर भर दिला.
संरक्षण दलांना स्वतंत्र आणि मजबूत प्रत्युत्तर देण्याची मुभा.

परीक्षेसाठी महत्त्व

GS-III मध्ये राष्ट्रीय सुरक्षा आणि गुप्तचर यंत्रणांशी संबंधित विषय.
अंतर्गत सुरक्षा, दहशतवादविरोधी उपाययोजना, आणि भारताचे परराष्ट्र धोरण यासाठी उपयुक्त.
चालू घडामोडी आणि सुरक्षा धोरणांवरील प्रश्नांसाठी महत्त्वाचा विषय.

2. भारत-तालिबान चर्चा
India-Taliban talks

🔹 मुख्य मुद्दे:

चर्चेचा विषय:

भारताचे वरिष्ठ राजनैतिक अधिकारी आनंद प्रकाश यांनी तालिबानच्या कार्यवाह परराष्ट्र मंत्री अमीर खान मुत्ताकी यांच्याशी काबूलमध्ये चर्चा केली.
राजकीय संबंध, व्यापार आणि प्रादेशिक स्थिरता यावर चर्चा झाली.

भारताचे धोरण:

भारताने तालिबान सरकारला अधिकृत मान्यता दिलेली नाही.
समावेशक सरकारची मागणी आणि अफगाण भूमीचा दहशतवादी कारवायांसाठी वापर होऊ नये यावर भारताचा भर.
मानवी मदतीसाठी भारताचा प्रयत्न – अफगाणिस्तानमधील संकटावर उपाययोजना.

चर्चेतील महत्त्वाचे मुद्दे:

भारत-अफगाणिस्तान व्यापार वाढवण्यावर भर.
भारतीय गुंतवणूकदारांना अफगाणिस्तानमध्ये संधी उपलब्ध करण्याचे आवाहन.
अफगाण नागरिकांसाठी व्हिसा प्रक्रिया सुलभ करण्याची मागणी.

प्रादेशिक संदर्भ:

पहलगाम दहशतवादी हल्ल्यानंतर भारत-पाकिस्तान तणाव वाढला.
तालिबानने हल्ल्याचा निषेध केला आणि प्रादेशिक स्थिरतेसाठी सहकार्याची गरज व्यक्त केली.

🔹 परीक्षेसाठी महत्त्व:

✅ GS-II (आंतरराष्ट्रीय संबंध): भारत-अफगाणिस्तान संबंध आणि परराष्ट्र धोरण.
✅ GS-III (आंतरिक सुरक्षा): दहशतवादविरोधी धोरणे आणि प्रादेशिक स्थिरता.
✅ चालू घडामोडी: भारताच्या राजनैतिक धोरणातील बदल आणि व्यापार संबंध.

3. देवेन भारती यांची मुंबई पोलिस आयुक्तपदी नियुक्ती

Deven Bharti appointed as Mumbai Police Commissioner

🔹 मुख्य मुद्दे:

नियुक्ती आणि पार्श्वभूमी:

1994 बॅचचे IPS अधिकारी देवेन भारती यांची मुंबई पोलिस आयुक्तपदी नियुक्ती करण्यात आली.
ते विवेक फणसाळकर यांची जागा घेणार आहेत, जे 35 वर्षांच्या सेवेनंतर निवृत्त होत आहेत.

देवेन भारती यांचा अनुभव:

त्यांनी मुंबई पोलिस विशेष आयुक्त म्हणून कार्य केले आहे.
संयुक्त पोलिस आयुक्त (कायदा आणि सुव्यवस्था), अतिरिक्त पोलिस आयुक्त (गुन्हे शाखा), आणि महाराष्ट्र दहशतवादविरोधी पथक (ATS) प्रमुख म्हणून महत्त्वाच्या पदांवर कार्य केले आहे.
26/11 मुंबई दहशतवादी हल्ल्याच्या तपासात महत्त्वाची भूमिका बजावली आहे.

मुंबई पोलिस आयुक्त पदाचा दर्जा:

पदाचा दर्जा ADGP (अतिरिक्त महासंचालक) पर्यंत खाली आणला गेला आहे, जो पूर्वी DG (महासंचालक) स्तरावर होता.

प्रादेशिक संदर्भ:

मुंबईतील कायदा आणि सुव्यवस्था राखण्यासाठी भारती यांच्याकडे मोठा अनुभव आहे.
गुन्हेगारी आणि दहशतवादविरोधी उपाययोजना मजबूत करण्यावर भर दिला जाणार आहे.

🔹 परीक्षेसाठी महत्त्व:

✅ GS-II (प्रशासन आणि सुरक्षा): मुंबई पोलिस आयुक्त पदाचे महत्त्व आणि कार्यक्षेत्र.
✅ GS-III (आंतरिक सुरक्षा): दहशतवादविरोधी धोरणे आणि कायदा-सुव्यवस्था व्यवस्थापन.
✅ चालू घडामोडी: महाराष्ट्र सरकारच्या प्रशासकीय निर्णयांचा अभ्यास.

4. दिघा जगन्नाथ मंदिर उद्घाटन

Digha Jagannath Temple Inauguration

🔹 मुख्य मुद्दे:

मंदिराचे उद्घाटन:

पश्चिम बंगालच्या मुख्यमंत्री ममता बॅनर्जी यांनी दिघा येथे जगन्नाथ मंदिराचे उद्घाटन केले.
₹250 कोटी खर्च करून राज्य सरकारच्या गृहनिर्माण पायाभूत विकास महामंडळाने (HIDCO) हे मंदिर बांधले.
पुरीच्या जगन्नाथ मंदिराच्या प्रतिकृतीसारखे हे मंदिर 20 एकर जागेवर उभारले आहे.

राजकीय संदर्भ:

तृणमूल काँग्रेस (TMC) आणि भारतीय जनता पक्ष (BJP) यांच्यातील राजकीय संघर्षाचा भाग म्हणून या मंदिराचे उद्घाटन पाहिले जात आहे.
BJP ने TMC वर "खोटे हिंदू" असल्याचा आरोप केला, तर TMC ने "जय जगन्नाथ" हा नवा घोषवाक्य म्हणून सादर केला.
BJP ने दावा केला की सरकारी निधी वापरून मंदिरे बांधता येत नाहीत, तर TMC ने हिंदू मतदारांमध्ये आपली पकड मजबूत करण्याचा प्रयत्न केला.

समाज आणि धार्मिक प्रभाव:

मंदिराच्या उद्घाटनानंतर राज्यभर LED स्क्रीनवर थेट प्रक्षेपण करण्यात आले.
मुख्यमंत्री ममता बॅनर्जी यांनी स्वतः मंदिराच्या तयारीचे निरीक्षण केले आणि महायज्ञात सहभाग घेतला.
TMC ने धार्मिक नेत्यांना आणि उद्योगपतींना उद्घाटन समारंभासाठी आमंत्रित केले.

BJP ची प्रतिक्रिया:

BJP ने ममता बॅनर्जी यांना "खोटे हिंदू" म्हणून संबोधले आणि सरकारी निधी वापरून मंदिरे बांधण्यास विरोध दर्शवला.
BJP ने मुरशिदाबादमध्ये नुकत्याच झालेल्या दंगलीत नुकसान झालेल्या मंदिरांचे पुनर्बांधणी अभियान सुरू करण्याची घोषणा केली.

🔹 परीक्षेसाठी महत्त्व:

✅ GS-II (राजकीय आणि प्रशासन): राज्य सरकारच्या धार्मिक धोरणांचा अभ्यास.
✅ GS-III (आंतरिक सुरक्षा): धार्मिक आणि राजकीय संघर्षाचे परिणाम.
✅ चालू घडामोडी: पश्चिम बंगालमधील राजकीय आणि सामाजिक घडामोडी.

6. कॅबिनेटने जातीय जनगणनेचा समावेश करण्याचा निर्णय घेतला
Cabinet Decides to Include Caste Census in the Main Census

🔹 मुख्य मुद्दे:

निर्णयाचा विषय:

कॅबिनेट समितीने जातीय जनगणनेचा समावेश मुख्य जनगणनेत करण्याचा निर्णय घेतला.
कॅबिनेट समिती ऑन पॉलिटिकल अफेअर्स ने हा निर्णय घेतला, ज्याचे अध्यक्ष पंतप्रधान नरेंद्र मोदी आहेत.

जातीय जनगणनेचे महत्त्व:

जातीय जनगणनेमुळे सामाजिक आणि आर्थिक धोरणे अधिक प्रभावीपणे तयार करता येतील.
सर्वसमावेशक आणि पारदर्शक पद्धतीने डेटा गोळा करण्यावर भर.

राजकीय संदर्भ:

काँग्रेस आणि विरोधी पक्षांनी पूर्वी जातीय जनगणनेला विरोध केला होता, असा आरोप.
काही राज्यांनी राजकीय हेतूने जातीय सर्वेक्षण केले, ज्यामुळे समाजात शंका निर्माण झाली.
जातीय जनगणनेमुळे सामाजिक ताणतणाव टाळता येईल, असे सरकारचे मत.

इतिहास:

1931 नंतर पहिल्यांदाच जातीय जनगणनेचा समावेश होणार आहे.
1951 ते 2011 च्या जनगणनेत अनुसूचित जाती आणि जमातींचा डेटा गोळा करण्यात आला होता, परंतु व्यापक जातीय डेटा गोळा करण्यात आला नव्हता.

सरकारची भूमिका:

जातीय जनगणनेमुळे समाज मजबूत होईल आणि देशाचा विकास अधिक गतीने होईल, असे सरकारचे मत.
सर्वसमावेशकता आणि आर्थिक दुर्बल घटकांसाठी 10% आरक्षणाचा उल्लेख.

🔹 परीक्षेसाठी महत्त्व:

✅ GS-II (राजकीय आणि प्रशासन): जातीय जनगणनेचा सामाजिक आणि राजकीय प्रभाव.
✅ GS-III (आंतरिक सुरक्षा): जातीय डेटा गोळा करण्याचे धोरण आणि त्याचे परिणाम.
✅ चालू घडामोडी: जातीय जनगणनेचा समावेश आणि त्याचे राजकीय परिणाम.

7.नेपाळ सरकारने एव्हरेस्ट चढाईसाठी नवीन नियम लागू केले
Nepal Government Implements New Rules for Everest Climbing

🔹 मुख्य मुद्दे:

नवीन नियमांची घोषणा:

नेपाळ सरकारने एव्हरेस्ट चढाईसाठी कठोर नियम लागू करण्याचा निर्णय घेतला.
अनुभवी गिर्यारोहकांनाच परवानगी दिली जाणार, ज्यांनी कमीत कमी एक 7,000 मीटर उंचीचा पर्वत यशस्वीपणे सर केला आहे.

नियमांचे उद्दिष्ट:

अत्यंत कठीण परिस्थितीत अपघात आणि मृत्यू कमी करणे.
अनुभवी गिर्यारोहकांना प्राधान्य देऊन सुरक्षितता वाढवणे.
पर्यावरणीय नुकसान आणि कचऱ्याचे व्यवस्थापन सुधारण्यासाठी उपाययोजना.

नवीन नियमांनुसार आवश्यक अटी:

7,000 मीटर उंच पर्वत सर केल्याचा पुरावा आवश्यक.
गिर्यारोहकांना वैद्यकीय प्रमाणपत्र सादर करावे लागेल.
सर्व गिर्यारोहण मोहिमांसाठी स्थानिक नेपाळी मार्गदर्शक अनिवार्य.
परवाने हस्तांतरित करता येणार नाहीत आणि रद्द केल्यास दोन वर्षांसाठी वैध राहतील.

आर्थिक आणि पर्यटन परिणाम:

परवाना शुल्क 36% वाढवले गेले आहे, जे आता $11,008 वरून 250 लाख रुपयांपर्यंत असेल.
नेपाळच्या पर्यटन उद्योगावर मोठा प्रभाव, कारण एव्हरेस्ट मोहिमा मोठ्या प्रमाणावर विदेशी चलन मिळवतात.

🔹 परीक्षेसाठी महत्त्व:

✅ GS-II (आंतरराष्ट्रीय संबंध): नेपाळ सरकारचे धोरण आणि त्याचा पर्यटनावर परिणाम.
✅ GS-III (पर्यावरण आणि सुरक्षा): गिर्यारोहण धोरणे आणि पर्यावरणीय व्यवस्थापन.
✅ चालू घडामोडी: एव्हरेस्ट मोहिमांसाठी नवीन नियम आणि त्याचे जागतिक परिणाम.

8. व्हिएतनाम युद्ध समाप्तीच्या ५० वर्षांचा उत्सव

Vietnam Celebrates 50 Years Since War’s End

🔹 मुख्य मुद्दे:

व्हिएतनामने युद्ध समाप्तीच्या ५० वर्षांचा उत्सव मोठ्या प्रमाणावर साजरा केला, ज्यामध्ये सैन्य परेड आणि शांततेवर भर होता.
हो ची मिन्ह सिटीमध्ये भव्य कार्यक्रम, ज्यामध्ये ड्रोन शो, सांस्कृतिक सादरीकरण आणि ऐतिहासिक चित्रप्रदर्शन.
अमेरिकेसोबत वाढत्या व्यापार संबंधांचा उल्लेख, आणि शांततेच्या दिशेने आणखी सहकार्य करण्याचे आवाहन.

🔹 ऐतिहासिक संदर्भ:

व्हिएतनाम युद्ध (1955-1975) हे शीतयुद्धातील सर्वात विनाशकारी संघर्षांपैकी एक होते.
उत्तर व्हिएतनामला सोव्हिएत युनियन आणि चीनचा पाठिंबा, तर दक्षिण व्हिएतनामला अमेरिकेचे सैन्य समर्थन होते.
30 एप्रिल 1975 रोजी सायगॉनचा पतन, युद्धाचा शेवट आणि कम्युनिस्ट शासनाची स्थापना.
युद्धामुळे 30 लाखांहून अधिक मृत्यू, आणि देश आर्थिक व सामाजिक पुनर्बांधणीच्या प्रक्रियेत गेला.

🔹 परीक्षेसाठी महत्त्व:

✅ GS-II (आंतरराष्ट्रीय संबंध): युद्धोत्तर शांतता प्रक्रिया आणि अमेरिका-व्हिएतनाम संबंध.
✅ GS-I (इतिहास): शीतयुद्ध आणि त्याचे प्रभाव.

9. भारत अमेरिकेच्या बौद्धिक संपदा प्राधान्य सूचीमध्ये कायम

India Retained on US Intellectual Property Priority Watch List

🔹 मुख्य मुद्दे:

भारताच्या पेटंट कायद्याच्या अस्पष्ट नियमांमुळे औषध आणि तंत्रज्ञान क्षेत्रात विदेशी कंपन्यांना अडचणी.
अमेरिकेने भारताला 2025 मध्येही प्राधान्य सूचीमध्ये ठेवले, ज्यामुळे व्यापार चर्चेवर प्रभाव पडू शकतो.
भारतीय फार्मास्युटिकल कंपन्यांनी स्थानिक बाजारासाठी स्वस्त औषध उत्पादनावर भर दिला आहे, परंतु यामुळे IP मुद्दे वाढले.

🔹 ऐतिहासिक संदर्भ:

भारताने 1970 मध्ये औषध पेटंट सुधारणा केल्या, ज्यामुळे स्वस्त औषध निर्मितीस चालना मिळाली.
1995 मध्ये WTO TRIPS करारामुळे IP संरक्षण बंधनकारक झाले, परंतु भारताने सामाजिक गरजा लक्षात घेऊन विशिष्ट सुधारणा केल्या.
भारतीय IT आणि फार्मा क्षेत्र जागतिक स्तरावर प्रभावी, पण बौद्धिक संपदेच्या संरक्षणाच्या बाबतीत विवाद कायम.

🔹 परीक्षेसाठी महत्त्व:

✅ GS-II (आंतरराष्ट्रीय व्यापार): WTO आणि TRIPS कराराचे महत्त्व.
✅ GS-III (आर्थिक धोरणे): भारतातील पेटंट कायदे आणि त्याचे परिणाम.

10. बांगलादेश बँकेने १५,००० कोटी टाका नुकसानासह चलन वितरण थांबवले

Bangladesh Bank Halts Currency Circulation Featuring Mujibur Rahman

🔹 मुख्य मुद्दे:

बांगलादेश बँकेने नव्या नोटांचे वितरण थांबवले, ज्यामुळे १५,००० कोटी टाका नुकसान झाले आहे.
शेख मुजीबुर रहमान यांच्या प्रतिमेच्या नोटा राजकीय विवादामुळे बाजारातून हटवल्या.
बँकिंग प्रणालीवर परिणाम, आणि चलनाच्या कमतरतेमुळे महागाई वाढण्याची शक्यता.

🔹 ऐतिहासिक संदर्भ:

1971 मध्ये बांगलादेशच्या स्वातंत्र्यलढ्यात शेख मुजीबुर रहमान यांची प्रमुख भूमिका.
1975 मध्ये त्यांची हत्या, त्यानंतर देशात राजकीय अस्थिरता आणि बदल घडले.
बांगलादेशच्या चलन व्यवस्थेत वेळोवेळी बदल, विशेषतः सरकारच्या बदलत्या नीतिनुसार.

🔹 परीक्षेसाठी महत्त्व:

✅ GS-II (आंतरराष्ट्रीय अर्थव्यवस्था): चलन धोरण आणि त्याचे परिणाम.
✅ GS-III (आर्थिक धोरणे): बांगलादेशच्या आर्थिक व्यवस्थेचा अभ्यास.

11. भारताच्या किनारपट्टीची लांबी सुधारित पद्धतीनुसार ११,०९८.८१ किमी
India’s Coastline Length Revised to 11,098.81 km

🔹 मुख्य मुद्दे:

नव्या गणना पद्धतीनुसार भारताच्या किनारपट्टीची लांबी सुधारित करण्यात आली, जी पूर्वी ७,५६१.६० किमी होती.
नव्या गणनेत बेटांचा समावेश केला गेला, तसेच अधिक तपशीलवार नकाशे वापरण्यात आले.
सागरी व्यापार, सुरक्षा आणि पर्यावरणीय धोरणांवर याचा परिणाम होणार.

🔹 ऐतिहासिक संदर्भ:

भारताची किनारपट्टी लांबी पूर्वी 7,561.6 किमी होती, पण नवीन गणनेत बेटांचा समावेश केला गेला.
ICZM (Integrated Coastal Zone Management) अंतर्गत सुधारित डेटा गोळा केला गेला.

🔹 परीक्षेसाठी महत्त्व:

✅ GS-I (भूगोल): भारताच्या किनारपट्टी व्यवस्थापन धोरणांचा अभ्यास.
✅ GS-III (पर्यावरण धोरणे): सागरी संरक्षण आणि भौगोलिक परिणाम.

12. -+२०२६ आशियाई क्रीडा स्पर्धेत MMA पदार्पण
MMA to Debut in 2026 Asian Games

🔹 मुख्य मुद्दे:

MMA सह सहा पदक स्पर्धा आयोजित केल्या जातील, आणि खेळाडूंसाठी आंतरराष्ट्रीय संधी उपलब्ध होणार.
भारतीय खेळाडूंना जागतिक स्तरावर स्पर्धा करण्याची संधी मिळणार, आणि आशियाई MMA लीग अधिक प्रसिद्ध होणार.

🔹 ऐतिहासिक संदर्भ:

MMA (Mixed Martial Arts) हा आधुनिक लढाऊ क्रीडा प्रकार आहे, जो 2000 नंतर प्रसिद्ध झाला.
आशियाई खेळांमध्ये यापूर्वी जिउ-जित्सु, कुस्ती आणि कराटे होते, पण MMA प्रथमच अधिकृत पदक स्पर्धा म्हणून समाविष्ट होणार आहे.

🔹 परीक्षेसाठी महत्त्व:

✅ GS-II (आंतरराष्ट्रीय क्रीडा धोरणे): आशियाई खेळांचे महत्त्व आणि नवे क्रीडा प्रकार.
✅ चालू घडामोडी: भारताचे खेळाडू आणि पदक संधी.

हा ब्लॉग शोधा

मी MPSC अधिकारी